To zależy…
Operacje kolana mają różny stopień ingerencji oraz złożoności zabiegu, od prostych zabiegów artroskopowych po wymianę całego stawu, czyli endoprotezoplastykę. W zależności od rodzaju zabiegu i struktury, która została operowana (więzadło, łąkotka, chrząstka) zalecenia pooperacyjne odnośnie obciążania oraz zakresu ruchu mogą się różnić, natomiast ogólny zakres zaleceń jest bardzo podobny i to postaram się przedstawić w tym wpisie, abyś mógł z powodzeniem przetrwać pierwszy tydzień po zabiegu, który zdecydowanie nie należy do najłatwiejszych.
Nauka chodu o kulach
Jedna z najważniejszych rzeczy na początku to nauka chodzenia o kulach, powinieneś zostać tego nauczony (w teorii i w praktyce) jeszcze na oddziale, dzień po zabiegu. Kule są potrzebne po każdej operacji kolana, w niektórych przypadkach na tydzień lub dwa a po cięższych zabiegach na 4 do 8 tygodni. Czas, jaki powinieneś chodzić o kulach jest zależny od trzech czynników:
- Lekarza operującego, który na podstawie tego, jaką strukturę operował i jak ciężkie to było uszkodzenie ustala, na jaki czas potrzebne jest odciążenie stawu.
- Jakości twojego chodu bez kul na rehabilitacji. Fizjoterapeuta powinien ocenić czy sposób, w jaki chodzisz bez kul jest odpowiedni abyś mógł odstawić kule.
- Pewności siebie – jeśli nie czujesz się na siłach, aby chodzić bez pomocy kul to znak, abyś poćwiczył jakość chodu na rehabilitacji, wzmocnił mięśnie i stopniowo „odblokował głowę”.
Nie odstawiaj kul, jeśli:
1. Nie minął czas wyznaczony przez lekarza operatora.
2. Sam lub z pomocą fizjoterapeuty zauważysz, że po ostawieniu kul twój chód jest nieodpowiedni, kulejesz, „zaciągasz” nogą operowaną.
3. Minął czas wyznaczony przez lekarza i dostałeś pozwolenie od fizjoterapeuty, ale nadal masz obawy i nie czujesz się pewnie.
Jak chodzić o kulach?
Odstaw kule, dopiero gdy spełnisz wszystkie 3 warunki. W zdecydowanej większości przypadków nie będzie to w pierwszym tygodniu, a jak wygląda nauka chodzenia o kulach?
Najczęściej fizjoterapeuta przychodzi na oddział rano, następnego dnia po operacji i pokazuje jak powinieneś chodzić o kulach. Pierwszą sprawą jest wysokość kul, powinny one być na tyle wysoko, aby w momencie, gdy się na nich podpierasz łokcie były lekko ugięte – przy wyprostowanych nogach i tułowiu. Barki nie powinny w tym momencie unosić się ku górze. Kule zawsze powinny podążać za nogą operowaną, tylko w takim przypadku będą ją zabezpieczać. Jak zacząć iść o kulach? Stojąc równo z kulami obok ciała wysuń obie kule do przodu, następnie oderwaną kończynę postaw pomiędzy kule, mocno zapierając się na kulach przenieś nogę zdrową do przodu, lekko wyprzedzając operowaną. Powtórz ruch kulami do przodu i znowu pomiędzy dostaw nogę operowaną. Takim sposobem zawsze operowane kolano będzie odciążone przez kule a chód będzie płynny i naprzemienny.
Obrzęk
Zapobieganie i redukcja obrzęku to kluczowy element w początkowym etapie po operacji kolana, absolutnie nie chcesz, aby twoje kolano było mocno spuchnięte – bardzo wydłuża i utrudnia to cały późniejszy proces rehabilitacji. To, co najbardziej wpływa na ilość obrzęku to pozycja z nogami w dole oraz chodzenie. Jeśli chcesz zminimalizować opuchliznę po operacji to przez zdecydowaną większość dnia powinieneś trzymać nogi w poziomie lub uniesione lekko do góry (np.na dużej poduszczę lub zwiniętym kocu). Przez pierwszy tydzień ogranicz chodzenie tylko do toalety a pozycje siedzącą przy biurku zamień na siedzenie w łóżku z wyprostowanymi nogami lub pozycję leżącą. Na redukcje obrzęku dobrze wpływa również ruch, w pozycji leżącej z nogami do góry poruszaj stopami: od siebie do siebie, uruchomisz w ten sposób pompę mięśniową oraz
pobudzisz limfę, jest to świetne ćwiczenie przeciwzakrzepowe oraz przeciwobrzękowe. Element, który może wpłynąć na powstawanie obrzęku to ciepło. Nie powinieneś rozgrzewać
nogi, nie bierz gorącego prysznica, nie wystawiaj nogi na mocne słońce i nie korzystaj z żadnych maści czy zabiegów rozgrzewających. Z technik fizjoterapeutycznych możemy wyróżnić dwie, które mogą nam pomóc w redukcji obrzęku: drenaż limfatyczny – może być on wykonany przez fizjoterapeutę, natomiast moim zdaniem zdecydowanie lepszą i efektywniejszą formą są nogawki/mankiety do drenażu, które wykonują ten zabieg mechanicznie przez naprzemiennie wtłaczane i wypuszczane powietrze; kolejną techniką jest kinesiotaping limfatyczny, różni się on od klasycznej wersji sposobem cięcia i naklejania plastrów. Taśmę do kinesiotapingu nacina się wzdłuż na 4 lub 5 pasków i nakleja w okolicy najbliższych węzłów chłonnych, dwie takie aplikacje
tworzą swego rodzaju kratkę na udzie lub podudziu, poprawia to mikrokrążenie i pomaga odprowadzić obrzęk. Pamiętaj, że wszystkie te zabiegi są przydatne, ale są tylko dodatkiem i jeśli będziesz dużo chodzić lub siedzieć z nogą w dole to niestety nie spełnią one swojego zadania.
Ból
Skala bólu to indywidualna sprawa, zależna od wielu czynników: tolerancji na ból, genetyki, rozległości zabiegu, jakości wykonania zabiegu przez lekarza operatora. Jak widzisz nie masz zbyt dużego wpływu na to jak mocno będzie Cię bolało po operacji, z doświadczenia wiem, że ból się pojawia u wszystkich, u jednych mniejszy u innych większy, ale zawsze jest. W pierwszym tygodniu jest on największy a Twoim zadaniem jest go zamaskować. Pierwszym prostym sposobem są tabletki przeciwbólowe, których fanem nie jestem, ale okres pooperacyjny to idealny moment, aby wspomóc się takimi środkami. Powinieneś mieć przepisane leki przeciwbólowe, gdy wychodzisz ze szpitala, najczęściej są to mocniejsze środki niż te dostępne bez recepty i polecam Ci je brać, ponieważ ból czasami jest naprawdę duży. Szczególnie mocny ból pojawia się, gdy znieczulenie operacyjne „schodzi” a jeszcze nie dostałeś leków, nie czekaj wtedy tylko poproś o podanie. Bardzo skutecznym, naturalnym sposobem zmniejszenia bólu jest stosowanie chłodzenia, polecam abyś zaopatrzył się w kompresy żelowe (dostępne w aptekach), najlepiej mieć 2 sztuki, abyś miał na wymianę, gdy jeden będzie się mroził. Taki kompres wsadzamy do zamrażarki i po kilku godzinach możesz przyłożyć go w bolesną okolicę kolana. Takie chłodzenie powtarzaj 4-6 razy dziennie, utrzymując kompres przez 15-20 minut. W leczeniu dolegliwości bólowych po zabiegu operacyjnym świetnym sposobem jest masaż oraz terapia manualna tkanek miękkich, które otaczają staw kolanowy. Zgłoś się do polecanego fizjoterapeuty a on będzie wiedział co robić!
Zakres ruchu
Jeśli nie masz przeciwwskazań od lekarza, aby zginać nogę po operacji (czasami takie ograniczenie jest koniecznie na 3-6 tygodni np. po szyciu łąkotek) to możesz pracować na zgięciem od pierwszego dnia po operacji. Najprostszymi, a zarazem najlepszymi ćwiczeniami na zgięcie po operacji jest przyciąganie nogi, przesuwając stopą po łóżku w stronę pośladka oraz przyciąganie nóg umieszczonych na piłce gimnastycznej. Takie ćwiczenia możesz wykonywać 3 razy dziennie po 10-15 powtórzeń w 3 seriach. Jeśli jesteś po operacji chrząstki lub endoprotezoplastyce to zapytaj swojego lekarza, lub fizjoterapeuty czy w twoim przypadku warto, abyś wypożyczył szynę CPM, po takich zabiegach jest ona przydatna i pomaga zwiększyć bierny zakres ruchu w stawie. Każde z tych ćwiczeń (łącznie z szyną) wykonuj bezpiecznie i do granicy bólu.
Wzmacnianie
Pierwszy tydzień po zabiegu to nie jest czas na intensywne wzmacnianie mięśni, natomiast dobrze był było je lekko zastymulować aby utracić jak najmniej masy mięśniowej, co zawsze następuje po operacji. Idealnym rozwiązaniem w tym momencie jest elektrostymulator, czyli urządzenie, które dzięki przepływającemu między elektrodami przyklejonymi do nogi prądowi pomaga nam w napięciu mięśnia. Polecam taką elektrostymulację stosować głównie na mięsień czworogłowy, 3-4 razy dziennie przez ok. 25-30 minut (urządzenia mają wgrane programy o takim czasie). Takie urządzenie (ja polecam Compex fit 3.0) można kupić lub wypożyczyć i zabrać do swojego fizjoterapeuty, aby poinstruował w użytkowaniu.
Elektrostymulatora używaj do napięć mięśnia czworogłowego, podczas skurczu wciskaj dół podkolanowy w łóżko lub unoś wyprostowaną nogę do góry. Intensywność natężenia prądu ustala się do odczuć, nie możesz czuć pieczenia czy bólu spowodowanego rażeniem prądem, natomiast siła skurczu powinna być największa jak tylko może. Staraj się ją zwiększać z każdym dniem.
Podsumowując
Pamiętaj, że każdy zabieg operacji stawu kolanowego rządzi się swoimi prawami, zalecenia odnośnie obciążania i zginania kolana mogą być różne. Zależy to od operowanej struktury, inne zalecenia będą po operacji więzadła, inne po operacji łąkotki a jeszcze inne przy chrząstce stawowej.
Najczęściej jednak dochodzi do urazów tzw. „multi” czyli jednoczesnego urazu więzadła i łąkotki, kilku więzadeł, łąkotki i chrząstki itd. wtedy zalecenia muszą być dobrane precyzyjnie i zawsze należy kierować się sugestiami lekarza operatora oraz prowadzącego rehabilitację fizjoterapeuty.
Jeśli szukasz fizjoterapeuty, który poprowadzi twoją rehabilitacje po operacji kolana to zapraszam do zakładki 'kontakt’ i umówienia się na wizytę!
Zapraszam również do innych artykułów na blogu oraz na moje social media po więcej ciekawej wiedzy na temat fizjoterapii ortopedycznej!
Autor artykułu:
